ความสัมพันธ์แพทย์กับผู้ป่วย โดย ดร.นพ.ไพโรจน์ บุญศิริคำชัย

ในอดีต แพทย์มักถูกมองว่าเป็นผู้มีอำนาจสูงสุดในการดูแลรักษา ผู้ป่วยเพียงรับฟังและปฏิบัติตามโดยไม่สามารถมีส่วนร่วมในการตัดสินใจใด ๆ ได้ อย่างไรก็ตาม เมื่อสังคมเปลี่ยนไป ความรู้ทางการแพทย์แพร่หลายมากขึ้น ทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างแพทย์กับผู้ป่วยเริ่มเปลี่ยนแปลงไปอย่างมีนัยสำคัญ

1. จากหมอสู่ความร่วมมือแบบเพื่อนร่วมทีม

ในยุคก่อน ผู้ป่วยเปรียบเสมือน “ลูก” ที่ต้องพึ่งพาแพทย์ซึ่งทำหน้าที่เสมือน “พ่อ” ดูแลอย่างเบ็ดเสร็จ แต่ในปัจจุบัน ผู้ป่วยเริ่มมีบทบาทมากขึ้นในการดูแลสุขภาพของตนเอง โดยอาศัยความรู้ที่เข้าถึงได้จากแหล่งข้อมูลต่าง ๆ ทำให้เกิดการเปลี่ยนผ่านจากระบบอำนาจ มาเป็นระบบการตัดสินใจร่วมกันระหว่างแพทย์กับผู้ป่วย

2. วิชาชีพแพทย์ที่ยึดหลักวิชาการและมาตรฐาน

เมื่อความรู้ทางการแพทย์พัฒนาอย่างรวดเร็ว สังคมเริ่มตระหนักถึงความจำเป็นของ “มาตรฐานวิชาชีพแพทย์” ที่ยึดหลักวิชาการและวิทยาศาสตร์ หมอจึงต้องรักษาตามแนวทางที่ได้รับการพิสูจน์แล้วว่าดีที่สุด และหากเลือกใช้วิธีที่ต่างออกไป ก็จำเป็นต้องมีเหตุผลรองรับอย่างชัดเจน

3. มาตรฐาน “วิญญูชน” และบทบาทการตัดสินใจร่วมกัน

ในการประเมินความเหมาะสมของการรักษา ต้องอ้างอิงจาก “วิญญูชนในวิชาชีพเดียวกัน” ไม่ใช่แค่สามัญชนทั่วไป นั่นหมายถึง แพทย์ต้องให้ความเคารพในหลักวิชาชีพของตน และในขณะเดียวกัน ก็ต้องเปิดโอกาสให้ผู้ป่วยเข้ามามีส่วนร่วมในการตัดสินใจเกี่ยวกับการรักษา

4. สิทธิของผู้ป่วย ต้องรู้ก่อนรักษา

หลักการ “Patient Autonomy” หรือ “สิทธิในการตัดสินใจของผู้ป่วย” ได้กลายเป็นพื้นฐานสำคัญของระบบสาธารณสุขยุคใหม่

• ผู้ป่วยต้องได้รับข้อมูลครบถ้วนก่อนการรักษา (Informed Consent)
• หมอกลายเป็น “ผู้ให้คำแนะนำ” ไม่ใช่ “ผู้สั่งการ”

• การตัดสินใจในการรักษาเกิดจากความเข้าใจร่วมกันระหว่างหมอกับผู้ป่วย

5. แนวโน้มสู่การแพทย์เฉพาะบุคคลและการป้องกันโรค

แนวโน้มการแพทย์ในอนาคตจะเน้นไปที่

• Personalized Medicine
  การดูแลรักษาเฉพาะบุคคลตามลักษณะทางพันธุกรรม วิถีชีวิต และสุขภาพโดยรวม
• Preventive Care
  เน้นการป้องกันโรคมากกว่าการรักษา เช่น การส่งเสริมโภชนาการที่ดี การออกกำลังกาย และการปรึกษาหมอก่อนป่วย

ประชาชนเริ่มหาข้อมูลสุขภาพด้วยตนเอง เช่น การค้นหาข้อมูลทางออนไลน์ ก่อนมาพบแพทย์ ทำให้บทบาทของหมอต้องปรับตัวจาก “ผู้สั่งการ” ไปสู่ “ผู้ร่วมวางแผน”

6. หลากหลายแนวทางในการแพทย์ยุคใหม่

ผู้ป่วยในปัจจุบันมีทางเลือกที่หลากหลายมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็น

• แพทย์แผนไทย
• แพทย์ทางเลือก
• การแพทย์ชะลอวัย

ทั้งหมดกลายเป็นส่วนหนึ่งของกระแส “การแพทย์พหุรักษ์” (Pluralistic Medicine) ที่เปิดทางให้ผู้ป่วยเลือกแนวทางรักษาที่สอดคล้องกับตัวเองมากที่สุด

บทสรุป

เมื่อหมอกับคนไข้กลายเป็น “ทีมเดียวกัน” แนวโน้มใหม่ของการแพทย์เน้นการสื่อสาร การตัดสินใจร่วมกัน และความเข้าใจซึ่งกันและกัน ไม่ใช่แค่การสั่งการหรือเชื่อฟังเพียงฝ่ายเดียว “สุขภาพที่ดี ไม่ใช่หน้าที่ของหมอฝ่ายเดียว แต่คือภารกิจร่วมกันของหมอและคนไข้”